مجمع فعالان فرق، ادیان، اقوام و مذاهب نشست علمی تقابل سازی تمدن ایران باستان و تمدن اسلامی در دروه معاصر برگزار کرد.

این نشست با حضور حجت الاسلام دکتر مصطفی محسنی (استاد و پژوهشگر تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی) روز دوشنبه مورخ 17 خرداد ماه 1400 برگزار گردید.

نشست علمی کارگروه تصوف مفام با عنوان «بررسی و تبیین شاخصه های عرفان ناب اسلامی و تفاوت آن با تصوف و عرفان‌های دروغین» در روز شنبه 30 مردادماه از ساعت 10 تا 12 در محل سالن جلسات خاتم برگزار شد. این نشست همزمان از طریق فضای مجازی به صورت آنلاین برای علاقمندان پخش شد.

در ابتدای این جلسه، حجت الاسلام مهدی بیاتی از دو رویکرد نام برد که برخی قائل به عرفان اسلامی هستند و برخی آن را نفی می کنند و می گویند که ما چیزی به عنوان عرفان اسلامی نداریم. ایشان در ادامه  این سوال را مطرح کرد که در روایات اهل بیت آیا چیزی به عنوان عرفان شیعی داریم یا نه؟

دو گمانه مطرح می شود:

• مضمون برخی آیات و روایات به مسائل عرفانی پرداخته شده است.
• برخی از اصحاب اهل بیت از اصحاب سرّ بوده اند و برخی اسرار به آنها منتقل شده است.

حالا به فرض اینکه عرفان شیعی داشته باشیم چرا مکتب عرفانی توسط اهل بیت شکل نگرفته است؟

چند احتمال:

• اهل بیت راضی به تشکیل این نوع مکتب نداشتند و تنها اصحاب سری را داشتند و به آنها اسرار را منتقل می کردند.
• اهل بیت فرصت تاسیس مکتب عرفانی نداشتند. یا در اولویتشان نبوده
• خلفا اجازه ندادند که همچین مکتبی تاسیس شود. مثلا خلفا، افرادی که زاهد بودند را در مقابل اهل بیت علم کردند و مانع شدند که مردم به سمت اهل بیت بیایند.
• شریعت ما طریقیت دارد و لذا نیازی به چیز دیگری نیست.

استاد در ادامه به بررسی تاریخی ورود تصوف در میان شیعیان پرداختند و اینکه تا قبل از قرن هشتم، تصوف در میان شیعیان نبوده است و اگر هم بوده به صورت جریان نبوده است.

در ادامه این سوال مطرح شد که نسبت عرفان اهل بیت با عرفان مصطلح چیست؟

سه دیدگاه وجود دارد:

• تطابق صد در صدی
• تباین صد در صدی
• عموم و خصوص مطلق

اگر ما منابع عرفان را کشف و شهود بدانیم، در کلام اهل بیت به آن پرداخته نشده است. اما اگر قرآن و روایات را منابع عرفان بدانیم درست است اما در برخی موارد به انحراف رفته است.

وجوه ممیزه عرفان شیعی و تصوف این است:

• منظور از عرفان شیعی ولایت ائمه است؛ در حالیکه در عرفان اهل سنت و تصوف، ولایت معنای دیگری دارد.
• مخالفت نداشتن سیر و سلوک با عقل
• باید مطابقت صد در صدی با شریعت داشته باشد.
• باید با فطرت مطابقت داشته باشد.
• عرفان باید توجه به تمام ابعاد زندگی انسان داشته باشد.
• در عرفان شیعی آزادی مطلق وجود ندارد و بنده در تمام حالات باید عبد باشد.

بخش پایانی جلسه نیز به پرسش و پاسخ اختصاص داده شد و استاد به به پرسش های مخاطبان پاسخ دادند.